NEIKER kaparren banaketa eta haien ziztaden arriskuak aztertzen ari da Euskadin

Ezagutza hori funtsezkoa da osasun publikoa hobetzeko eta klima-aldaketara egokitzeko

Parasito horietako espezie batzuek patogenoak izan ditzakete, hala nola Lyme gaixotasuna eragiten dutenak. Gaixotasun horrek arazo artikularrak, bihotzekoak edo neurologikoak sor ditzake.

Akainak agente infekziosoen eramaile izan daitezke, eta giza eta animalien osasunerako arrisku nabarmena. Populazioa hazten denean, gaixotasunak transmititzeko arriskua ere hazten da, esaterako, Borrelia burgdorferi bakterioak eragindako Lyme-ren gaixotasuna. Gaixotasuna transmititzeko erabakigarria da akaina larruazalari atxikita egoten den denbora, pertsona bat infektatzeko 36 eta 48 ordu artean behar baitira.

Patologia hori ohikoagoa da Europako erdialdeko eta iparraldeko herrialdeetan Euskadin baino, izan ere, akainen ehuneko txiki batek bakarrik garraiatzen du bakterioa, baina arazo larriak sor ditzake osasunerako, nerbio sistema zentralari eta periferikoari, artikulazioei, bihotzari eta abarri eragin diezaieketenak.

Euskadin, akain espezierik ohikoena Ixodes ricinus da. Baso eta mendietan ugari den ektoparasito horrek etxeko eta basoko animalia askori eragiten die, horien artean ugaztunei, hegaztiei, narrastiei eta gizakiei ere.

“Euskadin pertsonak sarrien ziztatzen dituen espeziea da, eta ia urte osoan aurki daiteke landaretzan. Udaberrian eta udan bereziki ugaria da“, azaldu du Aitor Cevidanes NEIKEReko Animalien Osasun Saileko ikertzaileak.

19 espezie Euskadin

Euskadin 19 akain espezie inguru identifikatu dira eta, azken hamarkadetan parasito horien populazioa handitu den susmoa dagoen arren, ez dago uste hori babesten duen ebidentzia zientifikorik.

Gai hori argitzeko, NEIKER zentro teknologikoa, Eusko Jaurlaritzako Elikadura, Landa Garapen, Nekazaritza eta Arrantza Sailaren menpeko erakundea, PyrTick Europako proiektuan parte hartzen ari da. Proiektu hau, Europar Batasunak kofinantzatuta, Espainia-Frantzia-Andorra Interreg VI-A Programaren bidez (POCTEFA 2021-2027), ahalegin kolaboratiboa da Pirinioetako eskualdean osasun publikorako eta animalien osasunerako dituzten arriskuak eta akainen banaketa aztertzeko.

Zaragozako Unibertsitateak gidatuta, NEIKER-eko Animalien Osasun Sailaren, INRAEren (Institut National de Recherche pour l’Agriculture, L’Alimentation et l’Environnement) eta Laboratoires des Pyrénées et des Landes-en partehartzearekin, ekimenaren helburu nagusia Pirinioetako eremuan akainen eta hauek gizakiei eta animaliei transtimitzen dizkieten gaixotasunen hedapena eta ingurunea ezagutzea eta aurreikustea da.

PyrTick proiektua ikuspegi bere berritzaileagatik nabarmentzen da, elkarrekin lotutako hainbat ekintza biltzen baititu. Horien artean, kaparren errolda sistematikoak egingo da hainbat habitatetan eta zunda klimatikoak erabiliko dira ingurumen-datuak kaparren portaerarekin erlazionatzeko. Gainera, ikerketak basa-faunak kaparren bizi-zikloan eta patogenoen transmisioan duen papera ikertzen du.

“Gure helburua muga politikoak gaindituko dituen zaintza sare bat sortzea da, muga geografikorik ezagutzen ez duen osasunerako mehatxuari modu integralean aurre egiteko”, gaineratu du Cevidanesek.

En Zehazki, NEIKERek laginketak egingo ditu Euskadiko gune estrategikoetan, hala nola Urkiolan, Gorbeian eta Aiako Harriaren Parke Naturalean, azken urteetan akainen ugaritasunean benetako aldaketarik izan den zehazten lagunduko duten datuak biltzeko.

“Egungo datuak aurreko hamarkadetako informazio historikoarekin alderatuko ditugu, akainen populazioaren joerak eta balizko igoerak identifikatzeko, baita parasito horiek daramatzaten agente infekziosoen prebalentzia”, adierazi du ikertzaileak.

Proiektu honekin, Euskadiko eta mendebaldeko Pirinioetako mendi-inguruko akain eta patogenoen ugaritasunari buruzko informazio eguneratua lortzea espero da. Datuek parasitoen hedapenari eta izan ditzaketen arriskuei buruzko mapa zehatzak garatzea ahalbidetuko dute, klima aldaketaren ondorioek eragindako hainbat agertokitarako aurreikuspenak barne.

Gainera, praktika egokien gomendioak jasotzen dituzten gidak egingo dira, eta ziztadek eragin ditzaketen gaixotasunei buruzko herritarren kontzientziazioa handitzeko kanpainak, baita arriskua murrizten duten neurri egokiak hartzea sustatzeko ere. Proiektua 2024ko martxoan hasi zen, eta dagoeneko hasi da landa-lan fasea.

Gomendatutako praktikak

Akainen ziztadak prebenitzeko eta parasito horiek transmititutako gaixotasunen arriskua murrizteko, jarraibide hauei jarraitzea gomendatzen dute adituek:

• Gune infestatuak saihestea: ahal den guztietan, landaretza handiko eremuak saihestea gomendatzen da, hau da, parasito horiek ohikoak diren basoak eta belardiak.
• Arropa babeslea: akainak errazago ikusten dira kolore argiko arropetan. Praka luzeak eta mahuka luzeko alkandorak eramatea gomendatzen da, eta galtzak galtzerdien barruan egokitzea, akainak larruazalera irits ez daitezen.
• Uxagarriak erabiltzea: akainetarako uxagarriak aplikatzea arropan eta larruazalean agerian dauden eremuetan. Garrantzitsua da gomendatutako osagai aktiboak dituzten produktuak aukeratzea eta fabrikatzailearen jarraibideak jarraitzea.
• Gorputza aztertzea: aire zabaleko jardueren ondoren, gorputzaren azterketa osoa egitea gomendatzen da, arreta berezia jarriz besapeetan, izterretan eta belarrien atzeko aldean, egon daitezkeen akainak detektatzeko eta kentzeko.
• Akaina ateratzea: akain bat aurkitzen bada, ahalik eta azkarren atera behar da, transmisio arriskua murrizteko. Behar bezala ateratzeko, pintzak erabili behar dira, akainari larruazaletik ahalik eta gertuen heldu eta zakartasunik gabe eta trakzio konstantearekin tira egin. Gelak edo olioak erabiltzea saihestu behar da. Ondoren, gunea desinfektatu behar da. Zalantzarik izanez gero edo kendu ezin bada, osasun etxe batera joan behar da.