Unibertsoa esploratzeko modua irauliko duen euskal ekarpena behatokiari
Tekniker zentro teknologikoak Vera C. Rubinen teleskopioa prestatzen parte hartu du, kosmosaren ikerketari ikuspegi berria ematen dion instalazioa
Kosmosaren esplorazioak ikuspegi paregabea eta berritzailea eskaintzen du Vera C. Rubin (NSF – DOE) behatoki iraultzailearen eskutik. Inoiz eraikitako kamerarik handiena erabiliz, instalazio honek zerua eskaneatuko du behin eta berriz 10 urtez, eta unibertsoaren pelikula bat sortuko du, ultra bereizmen handikoa eta ikus-eremu handikoa. Urte bakar batean, egungo teleskopio guztiek baino asteroide gehiago detektatuko ditu.
Datu horiei esker, komunitate zientifikoak hobeto ulertu ahal izango du gure unibertsoa, haren bilakaera dokumentatu, energiaren eta materia ilunaren misterioak arakatu, eta oraindik imajinatu ezin ditugun galderen erantzunak aurkitu. Ekainaren 23an, nazioartean egindako ekitaldi batean, Rubin Behatokiaren lehen irudiak zabaldu dira. Proiektu horren kredituetan Tekniker zentro teknologikoaren euskal ekarpena agertzen da, Basque Research and Technology Alliance (BRTA) aliantzako kidea.
Teknikerrek parte-hartze nabarmena izan du ekimenean zehar Behatokiko 400 tonako teleskopioaren muntaiaren muntaia diseinatzen, fabrikatzen, saiakuntzak egiten eta abian jartzen. Hain zuzen ere, Tekniker teleskopioaren kontrol-sistemen egilea izan da. Ezinbesteko elementua da, ispilua, tenis-pista bat bezain zabala, ahalik eta azkarren eta bibraziorik gabe kokatu ahal izateko, zerua eskaneatzeko.
Teleskopioaren erabilgarritasuna hobetzea
Teknikerren taldeak euskarria eman du sistema instalatzeko, doitzeko eta kalibratzeko prozesu osoan, teleskopioaren erabilgarritasuna hobetzeko eta kamerari irudi astronomikoak lortzeko aukera emateko.
Sistema horrek, besteak beste, elementu hauek ditu: teleskopioa eguraldi txarretik babesten duen kupula, mugitzen diren eta egoera desberdinetara egokitzen diren ispilu aktiboak, irudi garbia lortzeko, edo tenperatura-kontrolagailuak, irudiak distortsionatu ditzakeen edozein puntu bero saihesteko.
“Elementu guztiek batera eta harmonia osoz funtzionatu behar dute, kamerak irudi lausoak edo desenfokatuak lor ez ditzan”, azaldu du Alberto Izpizua Teknikerreko ikertzaileak.
Teknikerrek, bere funtzioen artean, beharrezko doikuntzak egin ditu softwareak eta kontrol-algoritmoek behar bezala funtzionatzen dutela ziurtatzeko, ekipamenduari mugimendu-doitasun handia emateko diseinatu eta garatu direnak. Teknologia horri esker, teleskopioa 36 segundotan bira oso bat emateko gai da, eta, aldi berean, hain astiro mugi daiteke, 114 urte baino gehiago beharko bailituzke buelta bera emateko.
Gainera, zentro teknologikoak kamera digitalaren errotazio-mugimenduak exekutatzen dituen sistemaren doitasuna eta funtzionamendua hobetzen lagundu du. Horretarako, ikertzaileek beren ibilbide sorgailua ordeztu dute, ad-hoc diseinatua, eta mugimenduaren kontrolagailua aldatu dute.
Teknikerrek bere ezagutza eman du, halaber, kameraren kableen errotadorea garatzeko. Gailu mekatroniko hori beharrezkoa da, ezerk ez dezan eragotzi kameraren funtzionamendua. Tekniker-en soluzioak kamarara biraketa-mugimenduan dagoenean doazen kableak eta hodiak biltzen edo desbiribilkatzen ditu emeki, hau da, ikusgai dagoen zeruaren argazkiak hartzen dituen bitartean.
Gaur egun, Teknikerrek garapen propioko biki digital bat erabiltzen du software-aldaketak egiaztatzeko, teleskopioan inplementatu aurretik. Horri esker, denbora aurrezten da makinako probetan, eta akats larriak saihesten dira.
